Khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ

[Nguyen Ngoc Hai]

Khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ
Trung Nguyễn

Có một con số thống kê về tình trạng gia đình của người tị nạn Đông Dương tại Hoa Kỳ như người Việt Nam, Lào, Campuchia, Hmong, và người Hoa khiến chúng ta là các bậc phụ huynh phải suy nghĩ là cứ ba gia đình thì một gia đình có con bỏ nhà đi hoang, còn không, dù sống chung dưới một mái nhà thì cũng không ít mâu thuẫn xung đột giữa cha mẹ và con cái.

Đây là một thực trạng hết sức đau buồn vì chúng ta rời bỏ quê hương đi tìm tự do, hơn nữa cho con cái có một tương lai rực rỡ nhưng không ngờ rằng có ngày chúng ta mất mát hay xa cách những đứa con yêu dấu như vậy. Tại sao con em chúng ta lại muốn rời bỏ gia đình để sống lang thang vô định? Có phải các em không muốn ở dưới quyền kiểm soát của cha mẹ? Chúng ta cùng đến với các em để lắng nghe như thế nào.



Một cô gái khoảng 18 tuổi, bực dọc cho biết: “Cha mẹ cháu dường như không hiểu gì về cháu, chỉ muốn cháu vâng lời một cách tuyệt đối như đứa bé. Luôn luôn la rầy khi cháu lầm lỗi nhưng lại không bao giờ chỉ bảo cho biết phải nên làm gì. Đòi hỏi phải học giỏi, kiếm điểm cao, nhất là lên án kịch liệt cách ăn mặc thời trang của cháu. Cấm cháu có bạn trai, thậm chí không muốn lắng nghe một lời giải thích. Chiếc áo mặc sao qua khỏi đầu… Có lẽ họ quên rằng, cháu đã 18 tuổi và có lối sống riêng cho mình…Cha mẹ luôn luôn có cái nhìn chín chắn do rút tỉa biết bao kinh nghiệm nơi cuộc sống, đó là điều tất nhiên, nhưng trong xã hội văn minh, hiện đại ngày nay, những quan điểm của cha mẹ và con cái cần được phân định rõ ràng. Những gì còn phong kiến, hủ lậu thì loại bỏ, tu chỉnh, những gì tiến bộ thì nên được khuyến khích.”

Một em trai khác cũng thổ lộ: “Cha mẹ cháu chẳng bao giờ quan tâm đến cháu. Có rất nhiều chuyện cháu muốn trình bày với cha mẹ để mong tiếp nhận một vài lời khuyên, nhưng dường như họ không có thời gian dành cho cháu vì tờ mờ sáng thì đã ra khỏi nhà, rồi đến tối mới trở về. Dù họ cho cháu nhiều tiền và nghĩ rằng như thế là đủ nhưng cháu thực sự cảm thấy lạc lõng ngay giữa chính gia đình. Cháu luôn luôn chống chế lại mọi ý kiến của cha mẹ để họ phải chú ý đến cháu … Có quá nhiều mâu thuẫn giữa cha mẹ và con cái”, và: I get left out of the family, nobody pays attention to me; I want to be part of the family, but I can’t. What do I do? (Em bị loại khỏi gia đình, không ai thèm để ý đến em, em muốn là một thành phần của gia đình nhưng không được. Vậy, em phải làm gì?)

Thật ra, những câu chuyện đại loại như trên chúng ta thường nghe thấy nhan nhãn trong đa số gia đình người Việt định cư tại hải ngoại, và vấn đề nầy cũng không gì mới lạ, đã hiện diện trong nếp sống con người từ lâu nhưng thể hiện rõ ràng hơn kể từ khi xã hội càng văn minh phát triển, nhu cầu sinh hoạt đa dạng. Đó là giữa người lớn tuổi và người trẻ tuổi luôn luôn có một khoảng cách nhất định. Danh từ Generation Gap nghĩa là Khoảng Cách Thế Hệ (mỗi thế hệ cách nhau từ 20-40 năm để người trẻ tuổi lớn lên trở thành người lớn tuổi), và từ ngữ nầy được các xã hội Âu Mỹ sử dụng vào thập niên 1960. Còn theo Tự điển Oxford định nghĩa Generation Gap là sự khác biệt về thái độ giữa những người ở thế hệ khác nhau. Theo bác sĩ Nguyễn Ý Đức cho biết thái độ (attitude) bao gồm sự suy nghĩ và thấy thế nào về một sự việc hoặc một người nào đó. Như là:

- khác biệt quan điểm về nếp sống hoặc thiếu sự hiểu biết lẫn nhau giữa lớp thanh niên và lớp già

- khác biệt tuổi tác giữa những người ở giai đoạn khác nhau của cuộc đời

- khác biệt thế hệ, giữa những người sinh trưởng trong thời gian khác nhau, hình thành trong điều kiện xã hội khác nhau

- khác biệt về tâm lý, hành động và đối xử

Như vậy, giữa người lớn tuổi và trẻ tuổi luôn luôn có những khác biệt nhất định, và chính những khác biệt nầy tạo nên khoảng cách và ngày càng đưa đẩy hai thế hệ xa dần nhau hơn. Trong câu chuyện Mái Ấm Gia Đình hôm nay, chúng ta thử tìm hiểu nguyên nhân nào đã tạo ra khoảng cách giữa cha mẹ và con cái? Có thể hóa giải, hàn gắn, hay thu ngắn được khoảng cách giữa hai thế hệ, cha mẹ và con cái không?

Những Nguyên Nhân Tạo Ra Khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ



1. Văn hóa

Trong thời đại và xã hội nào cũng đều có khoảng cách giữa thế hệ già và trẻ, tuy nhiên khoảng cách trong các gia đình người Việt hải ngoại có tính chất mãnh liệt hơn vì bắt nguồn từ sự va chạm giữa hai nền văn hóa: cổ truyền Á Đông và Tây Phương. Theo văn hóa cổ truyền Á Đông, cha mẹ có toàn quyền trên con cái như trong bài viết: Hai Thế Hệ - Một Ước Mơ của tác giả Thiên Phúc: “Nền giáo dục cổ truyền Á Đông dựa trên căn bản quyền uy ‘con cãi cha mẹ trăm đường con hư’ đã trở thành chân lý bất biến, khỏi tranh luận, nêu bằng chứng, lý giải gì cả. Từ quan niệm nầy, một số cha mẹ đã can thiệp cứng rắn vào mọi quyết định của con cái từ cách ăn, nếp nghĩ đến việc học hành và giao tế.” Còn văn hóa Tây Phương, con cái được tôn trọng, được phép bày tỏ ý kiến của mình dù khác ý với cha mẹ, và tự chủ trong việc định hướng sự nghiệp tương lai của mình.

Ngoài ra, các bậc cha mẹ khi định cư sinh sống ở hải ngoại vẫn lưu giữ thể hiện những phong tục tập quán của quê hương, dân tộc qua ngôn ngữ, cách phục sức, ăn uống, các sinh hoạt trong gia đình hay ngoài xã hội, còn các em rời quê nhà lúc còn tuổi thơ, những hình ảnh, kỷ niệm về quê hương hầu như đã phai mờ hay không có, rất dễ dàng thu thập những cái hay cái lạ của xứ người. Do đó, giữa cha mẹ và con cái khó tìm được một điểm chung để trò chuyện hay chia sẻ tâm tình với nhau, nên cha mẹ lo lắng nghĩ rằng mình đã mất con nên nghiêm khắc, dùng uy quyền và kỷ luật để níu kéo con cái trở lại với mình, như thế lại vô tình đưa đẩy con cái đi xa mình hơn.

Em B. tâm tình: “Bố mẹ cháu không cho cháu chơi với những người bạn nhuộm tóc và trang điểm vì cho thế là hư hỏng, nhưng các bạn ấy chỉ muốn làm đẹp mình hơn thôi chứ các bạn vẫn luôn chăm học, không đua đòi.” Cháu cho rằng mình đã 20 tuổi, bạn bè cũng đồng lứa tuổi vậy, nên chúng cháu có quyền chọn cho mình cách sống mà vẫn học tốt, thân thiện với người khác. Bố mẹ không nên cấm đoán như thế.

2. Tuổi tác:

Khi con cái đến tuổi trưởng thành thì phần đông cha mẹ đã bước vào tuổi xế chiều, do đó suy nghĩ, hành động, quan niệm sống, cách diễn tả tình cảm, tâm trạng giữa cha mẹ và con cái khác nhau. Và do tuổi đời chồng chất, tích lũy được những hiểu biết, kinh nghiệm nên cha mẹ nhìn con người, cuộc sống, xã hội với cái nhìn chín chắn, dè dặt, thận trọng, trong khi con cái trẻ khỏe, đầy nhiệt huyết, tự tin, hăng say, tự ái nên cha mẹ và con cái khó ngồi lại với nhau để tâm tình, chia sẻ. Có những người suốt đời là thầy dạy ở trường, cố vấn cho bao thanh niên nhưng lại không thể hướng dẫn, chỉ bảo con mình được. Nếu họ cứ nghĩ mình già dặn, kinh nghiệm, khôn ngoan mà con cái dưới mắt họ còn bé bỏng, dại dội thì không bao giờ phá vỡ được những mâu thuẫn nầy. Trứng không thể nào khôn hơn vịt!

Một bạn trẻ than thở: “Tụi cháu là bạn bè sau đó thương mến nhau, yêu nhau. Mọi việc thật thuận lợi vì hai gia đình không phản đối. Sau đó, cháu trình bày với cha mẹ là tiến đến hôn nhân, nhưng cha mẹ phản đối kịch liệt: “Con bao nhiêu tuổi, kiếm được bao nhiêu tiền một tháng mà bày đặt chuyện lấy vợ?” Cháu giải thích, đối với cha mẹ chúng cháu còn nhỏ dại nhưng cháu với D. đã trên 25 tuổi, có trách nhiệm bảo vệ tình yêu và xây dựng hạnh phúc cho nhau. Cuộc khẩu chiến luôn bất bất phân thắng bại.

3. Môi trường sinh sống

Vì sinh kế mà cha mẹ đã rời nhà từ sáng sớm khi con còn ngon giấc, đến khi về nhà thì con đã vào phòng riêng. Đến ngày nghỉ cuối tuần thì con cái mãi mê xem TV, phim, chơi game còn cha mẹ thì nghỉ ngơi, đấu láo với bạn bè, đi chợ, sinh hoạt cá nhân. Ngày tháng qua dần đưa đến tình trạng gia đình mà cha mẹ và con cái ít có thời gian, dịp tiện ngồi lại với nhau để trò chuyện, chia sẻ, tuy sống chung một mái nhà nhưng lại là hai thế giới. Hơn nữa, tại các nước văn minh phát triển mạnh, các bậc cha mẹ không có nhiều cơ hội tìm hiểu về các mặt đời sống xã hội hiện tại trong khi con cái ngày càng thích ứng và tiến bộ hơn, thì khoảng cách giữa hai thế hệ lại càng xa dần hơn.

Một đứa trẻ suốt ngày nói tiếng Mỹ ở trường, rồi tư tưởng, ý thức hệ, quan niệm sống do thầy cô, bạn bè, sách vở, cùng những phương tiện thông tin hiện đại cứ thấm dần sâu vào tâm trí, đến khi va chạm, trái ngược với những gì truyền thống của cha mẹ thì cha mẹ giận dữ, nóng nảy, rầy la, than thân trách phận. Kết quả chỉ làm cho mâu thuẫn càng mâu thuẫn, xa cách càng cách xa. Lại có gia đình đến định cư ở Hoa Kỳ thì chọn lựa sinh sống ở khu vực toàn người Mỹ vì e ngại gần gũi người Việt rất phức tạp. Do sống lẻ loi, xa cách cộng đoàn, nên con cái chỉ quen nói tiếng Mỹ, giao du với bạn Mỹ, khi cha mẹ nhận hiểu ra con mình đã hoàn toàn Mỹ hóa và xa lạ với chính bậc sinh thành, thì đã quá muộn. Già néo đứt dây, thôi đành phải ngậm ngùi chấp nhận hoàn cảnh vậy.

4. Tâm sinh lý

Nếu cơ thể tăng trưởng thì tâm tính cũng ảnh hưởng thay đổi theo như đến tuổi thiếu niên, con cái thường không thích gần gũi, và ít muốn nói chuyện với cha mẹ. Các em thích sinh hoạt riêng tư như ở trong phòng, đóng kín cửa, nghe nhạc, không thích không khí quây quần trong bữa ăn chung với cả nhà. Có khi viện cớ bận học hành để tránh mặt những thành viên trong gia đình, không muốn bị ai sai bảo, nhắc nhở. Các bậc cha mẹ tạm chấp nhận những thay đổi của chúng, đừng khư khư cho mình lúc nào cũng đúng, dễ tạo ra mâu thuẫn, mâu thuẫn nầy ầm ĩ, đầu mối cho những mâu thuẫn khác, khoảng cách càng hơn. Nhất là khi con em chúng ta đến tuổi 13, 14, các em không còn hồn nhiên, vui vẻ như trước kia, ngoài việc hay giận và hay thách thức thẩm quyền của người lớn, các em còn có một thay đổi lớn, một nan đề mà nhiều phụ huynh không biết. Nan đề đó là các em thường hay buồn bã, chán nản và chán đời. Trong quyển How To Really Love Your Teenager, bác sĩ Ross Campbell cho biết, tình trạng chán nản hay buồn bã của các em thiếu niên là một cảm xúc phức tạp, tiềm tàng, nhẹ nhàng vì thường cha mẹ và người chung quanh không biết. Tâm trạng chán nản nầy rất nguy hiểm, có thể đưa đến những hậu quả tai hại như thường bắt đầu từ việc nhỏ là không thích đi học đến trốn học, bỏ nhà đi hoang , cho đến việc can dự vào những hành động phạm pháp, và có khi đi đến tình trạng tự tử (Minh Nguyên).

Gia đình chỉ là một môi trường bình thường để con trẻ phát triển mọi mặt về thể chất, tinh thần từ lúc ra đời đến tuổi dậy thì, còn bắt đầu từ tuổi dậy thì, gia đình sẽ không thỏa mãn đầy đủ và kịp thời tất cả những đòi hỏi của các em. Theo bác sĩ Lê Phương Thúy, chuyên khoa tâm thần cho biết:

- những lời dạy bảo của cha mẹ về các lãnh vực đạo đức, nghề nghiệp, tôn giáo, tình yêu, hôn nhân, v.v. không còn là những giáo điều luôn luôn đúng như các em vẫn nghĩ khi còn ở lứa tuổi nhỏ. Các em trở thành hoài nghi, thách đố, biện luận và chống đối.

- ý kiến của thầy cô, học đường, xã hội qua phim ảnh, sách báo bắt đầu có ảnh hưởng quan trọng. Những em nào không có sự giáo dục gia đình vững chắc thường chịu ảnh hưởng nhiều từ thầy cô và xem đây là mẫu mực.

- ý kiến lôi kéo của bạn bè, nhu cầu được chấp nhận “trong nhóm” (fit in). Đây cũng là một thử thách cho các em làm sao có được một lập trường, một hướng đi phù hợp vói ý muốn riêng, phù hợp với ý cha mẹ mà lại không bị cô lập bởi bạn bè vì quá “cù lần’.

Như vậy qua phân tích các nhân tố trên, chúng ta nhận rõ giữa cha mẹ và con cái luôn luôn có một khoảng cách nhất định nào đó, chính khoảng cách nầy đã gây ra không ít xung đột trong gia đình và có thể ngày càng xa dần hơn. Để có thể hóa giải, hàn gắn hay thu ngắn khoảng cách giữa hai thế hệ, thiết nghĩ cả cha mẹ lẫn con cái không những chấp nhận, cảm thông ở mỗi vai trò của nhau mà còn phải cố gắng, kiên nhẫn, tìm hiểu, để ngày càng thích ứng chan hòa sống vui.
______________________________________

Thu ngắn khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ
Trung Nguyễn

Kỳ trước chúng tôi gởi đến quý vị bài viết về Khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ. Kỳ này chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý vị một bài viết về phương pháp Thu Ngắn Khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ.

Để Có Thể Thu Ngắn Khoảng Cách Giữa Hai Thế Hệ

A. Về Phía Cha Mẹ:
Thế giới đã biến động mạnh mẽ và sâu rộng trong một vài thập kỷ qua đã đưa đến nhiều chuẩn mực xã hội, giáo dục, đạo đức thay đổi khiến không ít các bậc làm cha mẹ phải bở ngỡ. Phải thừa nhận con trẻ thời buổi nầy có nhiều điểm thuận lợi hơn cha mẹ. Con em mình có kiến thức sâu rộng, suy luận thực tế, khoa học hơn, có nhiều dự tính cho tương lai, dám nghĩ dám làm việc khó việc lớn. Không nên xem những khác biệt đó là những mâu thuẫn gây ngăn trở cho sự hài hòa trong gia đình mà chấp nhận, thích nghi trong từng hoàn cảnh.

1. Để cho con tự do
Đến một độ tuổi nhất định, con em chúng ta đều muốn có “một khoảng trời riêng của mình” như ở lứa tuổi 14 đến 17 được xem là đang ở giai đoạn khá đặc biệt, vì bước qua “ngưỡng” dậy thì, với suy nghĩ “mình đã lớn”, các em có xu hướng tách khỏi cha mẹ, không muốn “bị” quan tâm quá mức, muốn được chủ động giải quyết các vấn đề của riêng mình. Có một em lộ vẻ bực dọc: “Làm thế nào để mẹ cháu không đọc những thứ riêng tư của cháu nữa? Cháu thực sự bực mình về việc đó. Trước đây mẹ cháu đi làm, cháu cảm thấy rất thoải mái nhưng từ khi mẹ cháu nghỉ làm đến giờ, cháu phải nói thật là không thích tí nào, giống như nó cho cháu cảm giác là đời tư của con đang bị đe dọa vậy đó. Thật đúng vậy, ngày hôm nay khi cháu về nhà thì thấy mẹ ở trong phòng cháu, xem cái nầy cái kia.” Khi con cái còn bé hãy cho chúng cảm giác an toàn nương tựa, nhưng khi chúng lớn lên, tính độc lập cao dần, cha mẹ nên thay đổi tư thế uy nghiêm, gia chủ sang tôn trọng sự lựa chọn của con, không nên bắt ép con tuân theo ý riêng của mình.

Thanh thiếu niên ngày nay càng muốn có cuộc sống riêng tư, không thích cha mẹ can thiệp, nếu cha mẹ thấy con cái luôn tìm cách lẫn tránh, thích ở một mình, không chịu ở cùng và đi đâu cùng cha mẹ, thì đó cũng là biểu hiện bình thường khi chúng bước sang tuổi trưởng thành.

“Tôi không thiếu bất cứ thứ gì về vật chất nhưng tôi lại thiếu về tinh thần. Bố mẹ tôi rất nghiêm khắc không cho tôi kết bạn với những người bạn mà họ cho là không tốt. Tại sao bố mẹ cứ xem tôi như một đứa trẻ không hơn không kém? Chẳng lẽ bố mẹ có quyền áp đặt con cái hay sao? Bao nhiêu lần tôi muốn hét lên: Mẹ đừng kỳ vọng gì vào con cả. Bao nhiêu lần tôi muốn buông xuôi… để mẹ biết rằng tôi đã lớn và có thể quyết định những thứ ngoài “vòng kim cô” của mẹ. Nếu có một điều ước gì, tôi chỉ muốn mình được tự do… Tôi cảm thấy không khí gia đình lúc nào cũng ngột ngạt, khó thở.”

2. Nghe con cái nói
Càng khôn lớn theo tuổi tác, các em cần tìm hiểu, chia sẻ những suy tư, thắc mắc của mình về các mặt sinh hoạt, đời sống như học hành, bạn bè, phim ảnh, sách báo, internet, hay những sự thay đổi về thể xác và tâm sinh lý, v.v. Thật ra, các em cũng có thể tâm sự với bạn bè cùng trang lứa nhưng phần vì mắc cở, phần sợ bị chế nhạo, tốt nhất là nên đến cha mẹ mình nhưng sao khó khăn quá. “Mình đã rất nhiều lần thử nhưng không thể, cứ vừa mở miệng định tâm sự thì nhận ngay sự phản đối mạnh mẽ. Bố mẹ nhiều lúc không biết tâm tư tình cảm của mình luôn bị giữ chặt trong lòng, không có cách nào giải thoát. Đó là lý do mà mình trở thành người ngoài đời thì sống rất khép kín, ít nói chuyện, và vô cùng nhút nhát. Còn ở trên computer thì lại là con người rất khác, cởi mở, tự tin và vui vẻ. Mọi người thích con người đó của mình” (Vân Anh tâm sự).

Một câu hỏi được đặt ra với một số em là: “Các em giải quyết những rắc rối của bản thân như thế nào?” 70% tự giải quyết, 16% nhờ thầy cô giúp đỡ, chỉ 14% muốn nói cha mẹ. Con số thống kê cho thấy, con cái luôn xem cha mẹ là uy nghiêm, sợ sệt, có chuyện gì chúng không dám nói với cha mẹ. Chính cha mẹ phải giúp chúng xóa bỏ ranh giới, mặc cảm nầy là sẵn sàng lắng nghe con cái nói, và khi chúng thấy mình được tôn trọng, tin tưởng, càng bộc lộ, không khí gia đình cởi mở, chan hòa. Bữa cơm tối, gia đình đoàn tụ quanh mâm cơm là cơ hội tốt nhất để cả nhà tâm tình với nhau, nhưng con cái ngày nay thường không thích cùng ăn cơm với cha mẹ, vì vậy cha mẹ phải tạo điều kiện để cùng con cái ăn cơm, để tâm nghe con nói.

3. Dành thời gian cho con
Có một em đã đặt ra câu hỏi: “Làm thế nào để giúp cha mẹ cháu giao tiếp tốt hơn với cháu? Cháu muốn học hỏi từ cha mẹ để giao tiếp tốt hơn vì cha mẹ là người gần gũi cháu nhất? Cháu phải làm gì để khoảng cách giữa cha mẹ và cháu được rút ngắn?” Theo những nhà nghiên cứu thì hầu hết các em, không phân biệt người nước nào, đều cần sự quan tâm của cha mẹ về mọi mặt kể cả những thắc mắc của tuổi mới lớn và tình dục. Các em trong cộng đồng người Việt chúng ta, dù lớn lên ở Mỹ hay có em nói tiếng Việt chưa rành, thì cha mẹ vẫn là chỗ dựa tinh thần cho các em. Các em rất muốn được chính cha mẹ trò chuyện với các em về những thắc mắc không biết hỏi ai nầy, và cũng muốn biết cha mẹ mình có trải qua những thay đổi về thể xác và tâm sinh lý như các em không? Cảm giác lúc đó như thế nào? Có giống như các em không? Các em cũng phân vân không biết mình có phải là trường hợp ngoại lệ hay đặc biệt gì không, khi mà tự dưng cơ thể phát triển một cách quá nhanh chóng và tâm sinh lý cũng thay đổi nhiều vậy (Thu Nguyễn).

Nếu được chính cha mẹ giải thích thì các em yên tâm hơn, các em sẽ cảm thấy thoải mái để nói lên những gì mà các em đang thắc mắc, lo lắng, nhưng vì quá bận rộn với công ăn việc làm hay gặp thời làm ăn khấm khá nên say mê công việc, hoặc sa lầy công việc đoàn thể xã hội nên nhiều bậc cha mẹ không có thì giờ dành cho con. Vì vậy, cha mẹ sắp xếp để quân bình hóa thời gian làm việc và thì giờ gần gũi con cái như trò chuyện, dẫn con đi ăn, shopping, nghe nhạc, xem một trận bóng, thậm chí cùng làm vườn, cắt cỏ, clean up nhà cửa v.v. càng thường xuyên hơn thì mối liên hệ giữa cha mẹ và con cái càng thân thiết, và dĩ nhiên khoảng cách giữa hai thế hệ càng ngày được thu ngắn lại.

4. Xem con như là người bạn
Trong mắt cha mẹ, con cái lúc nào cũng còn bé nhỏ cần được chăm sóc, chỉ bảo, hướng dẫn; nhất là ở độ tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới” chưa thể suy nghĩ mọi việc thấu đáo, dễ dẫn đến sai lầm. Các bậc cha mẹ hãy nhớ lại cái tuổi “dở dở ương ương” của mình để mà thông cảm hơn với con cái, không nên mắng nhiếc con quá nhiều, sẽ làm cho chúng co mình lại, ngại bộc lộ với cha mẹ và mất đi lòng tự tin của chính nó. Muốn hướng dẫn, nâng đỡ tốt cho con, cha mẹ hãy cố gắng trở thành người “bạn” đáng tin cậy của con mình, giúp chúng rút kinh nghiệm, phát triển các sở thích, năng khiếu, hướng con đến Chân, Thiện, Mỹ của cuộc sống. Kinh nghiệm từ một người mẹ cho biết: “Muốn hiểu con tuổi mới lớn, có khi cha mẹ phải hạ mình xuống, đặt vào hoàn cảnh của con. Nếu muốn trao đổi với con cách thẳng thắn và mong được sự cảm thông của con, có lẽ không cách nào hay hơn là chúng ta phải trở nên như một người bạn của con.”

5. Thể hiện tình thương
Thật ra cha mẹ nào lại không thương con, hơn nữa còn sẵn sàng hy sinh cả cuộc đời cho con nhưng nhiều khi thể hiện tình cảm không đúng. Như khi con cái vâng lời hay làm theo ý mình hoặc làm cho mình có tiếng khen, hãnh diện thì cha mẹ bày tỏ tình thương ra mặt, còn những lúc con thay đổi tính tình, bướng bỉnh hay khó chịu thì cha mẹ bực bội, gắt gỏng, la mắng, xua đuổi. Vì thế, mỗi khi thấy con có hành động khác thường như trên thì đó là lúc các em cần cha mẹ vỗ về, đáp ứng bằng tình thương và sự thông cảm. Các nhà tâm lý học cho biết các em ở tuổi thanh thiếu niên rất là trẻ con về mặt cảm xúc, thay đổi luôn, chợt vui chợt buồn rất là khó hiểu, hay suy tư, cảm thấy chán nản, chán đời, việc gì cũng có thể gây cho các em giận dữ. Những lúc đó cha mẹ cần tránh nổi nóng, bình tĩnh, dịu dàng thì càng dễ cho con đến gần, kiên nhẫn, nhỏ nhẹ thì con cái sẽ cảm nhận ngay tình thương của cha mẹ (Minh Nguyên).

Một khảo sát từ trên 1000 bản báo cáo của các bác sĩ do viện John Hopskins tập hợp lại cho thấy, nếu bạn thấy con mình dễ tức giận, bạn phải cẩn thận, vì các chuyên gia cho là nếu sự tức giận của con bạn đã trở thành một “sức mạnh” (force) tiềm ẩn thì có thể sức mạnh này lâu ngày sẽ trở thành dạng bị trầm uất. Do đó, cha mẹ cần phải chú ý, chăm sóc, cố gắng giúp con em mình vượt qua được những giai đoạn, lứa tuổi chuyển tiếp như vậy. Thiếu tình thương là thiếu hiểu biết và khi không tìm hiểu thì khó chấp nhận những tính khí khác thường của con cái để rồi nảy sinh những bất đồng, đối nghịch. Chỉ có tình thương mới dẫn đến sự chấp nhận những khác biệt giữa cha mẹ và con cái, mới cảm thông và tìm mọi cách giải quyết những mâu thuẫn, xung đột với nhau, cũng là thu ngắn khoảng cách giữa hai thế hệ.

B. Về Phía Con Cái
Dù các em có kiến thức rộng, kỹ thuật cao, tính thực tế năng động, tầm nhìn thoáng rộng, thích khám phá những cái mới, nhưng trẻ tuổi, thiếu kinh nghiệm. Kinh nghiệm và bản lĩnh sống là hết sức quan trọng, thường cho đến khi nhận lãnh hậu quả của những quyết định sai trái thì các em mới học được những bài học tự kềm chế, mới nhận rõ những lời dạy bảo như sự quan tâm bảo bọc của cha mẹ. Trong xã hội cũng có rất nhiều người trưởng thành và thành đạt trong sự quan tâm bảo bọc của gia đình mình, và cũng có lắm kẻ trở nên sa đoạ trong lối sống tự lập, thiếu sự quan tâm của gia đình.

1. Lắng nghe cha mẹ
Đừng luôn luôn có thành kiến cha mẹ là người hủ lậu, bảo thủ không thức thời, thích chứng tỏ uy quyền mà lắng nghe những lời khuyên bảo, nhắc nhở của cha mẹ vì được đúc kết kinh nghiệm từ thành công cho đến thất bại trong cả cuộc đời. Đừng có thái độ, suy nghĩ “nghe rồi, nói mãi, chán quá!” mà cách xa cha mẹ ngày càng hơn. Các em thử nghĩ, nhìn lại những việc mới làm năm qua mà nay cảm thấy buồn cười, ngớ ngẩn, thậm chí sợ giật mình, nghĩa là mình đang khôn lớn. Nhưng chính trong giai đoạn, lứa tuổi trưởng thành khôn lớn thì lại là thời điểm các em cần đến sự hướng dẫn, chỉ bảo của cha mẹ vì cuộc sống hiện đại ngày nay không đơn giản như trong gia đình. Biết bao mặt trái của cuộc đời, phức tạp không rõ ràng đen trắng để rồi vô tình phạm tội hình sự, bị lừa đảo, dính vào đường dây ma túy công khai lẫn trá hình, v.v.

Hãy cảm thông với cha mẹ vì cũng chịu biết bao áp lực từ xã hội, công việc làm, tài chính, trong đó có cả áp lực làm sao nuôi dạy con cái nên người để các em gần gũi trò chuyện, chia sẻ, lắng nghe cha mẹ. Không những ngày càng giúp giữa hai thế hệ nhận hiểu nhau hơn, không khí gia đình cởi mở, êm ấm đồng thời kết hợp sự khôn ngoan thấu đáo, cùng kinh nghiệm của mẹ cha để kiến thức, bản lĩnh sống của mình đạt nhiều kết quả tốt đẹp thành công.

2. Ghi nhớ công ơn cha mẹ
Do cuộc sống hiện đại ngày nay mà có em nghĩ rằng, con cái không cần phải nghe lời cha mẹ như trước nữa, không còn quá phụ thuộc vào cha mẹ như ngày xưa, từ đó, hay tranh cãi lại cha mẹ, gặp nhau hàng ngày mà dường như “mất nhau”, thậm chí còn đe dọa bỏ nhà ra đi, nên giữa cha mẹ và các em ngày càng xa cách nhau. Các em có bao giờ nghĩ rằng sự hiện diện của mình đến ngày hôm nay, không tính từ thuở lọt lòng đến tuổi dậy thì, đã không kể hết bao công sức của cha mẹ, hơn nữa, cha mẹ còn phải trả giá bằng những năm tháng tù đày ở quê nhà, hay biết bao hiểm nguy, mất cả mạng sống trên con đường vượt rừng, vượt biển cùng những hậu chấn về tâm lý, để cho các em được sinh sống, học hành, tương lai tốt đẹp trong một đất nước tự do, văn minh, hiện đại.

Ghi nhớ công ơn cha mẹ được thể hiện qua tình yêu thương, hiếu kính cha mẹ, sẽ giúp các em có thể chấp nhận những nét đặc trưng của cha mẹ trong tuổi già, trong nếp suy nghĩ cũ, và chịu đựng, vượt qua được những đối kháng, mâu thuẫn giữa hai thế hệ. Bởi tình yêu thương, hiếu kính cha mẹ mà các em có thể thay đổi chính mình để phù hợp với những đòi hỏi, lo lắng, quan tâm chính đáng của cha mẹ, và mối tương quan nầy giúp cho san bằng khoảng cách giữa hai thế hệ.

Ngoài ra, dù đang sinh sống ở một đất nước phát triển mạnh, các em cũng đừng quên: “Tiên học lễ, hậu học văn.” Sự lễ độ của các em là điều kiện tiên quyết để cùng cha mẹ ngồi lại đối thoại với nhau. Lễ độ không phải là dấu hiệu của sự thua kém hay thấp hèn mà chính là biểu hiện cao nhất của lòng biết ơn và hiếu nghĩa. Thiếu lễ độ là thiếu vắng sự trưởng thành. Ngay trước ngưỡng cửa vào đời các em mà tự biến mình thành đối tượng gay gắt của gia đình, có khoảng cách trong gia đình là gián tiếp tự thú sự khó hòa nhập của bản thân vào cộng đồng xã hội trong tương lai (Nguyễn văn Sa).

Tóm lại, ở bất cứ thời đại và xã hội nào cũng đều có khoảng cách giữa thế hệ già và trẻ, do vậy giữa cha mẹ và con cái luôn luôn có một khoảng cách nhất định. Tuy nhiên, khoảng cách nầy trong các gia đình người Việt hải ngoại lại có tính chất mãnh liệt hơn do sự va chạm giữa hai nền văn hóa là cổ truyền Á Đông và Tây Phương cùng những yếu tố khác như tuổi tác, môi trường sinh sống, và tâm sinh lý cũng ảnh hưởng không ít. Để có thể hóa giải, hàn gắn hay thu ngắn khoảng cách giữa hai thế hệ, thiết nghĩ cả cha mẹ lẫn con cái cố gắng tìm hiểu từng nguyên nhân tạo ra cùng học hỏi, kiên nhẫn giải quyết sao cho ngày càng dung hòa hơn. Và yếu tố căn bản để cha mẹ và con cái, dù gì chăng nữa vẫn có thể gần nhau sống êm ấm hạnh phúc, đó là tình yêu thương. Chỉ có tình yêu thương mới chấp nhận, cảm thông, đối thoại, và tự thay đổi chính mình để dần thích ứng, chan hòa sống vui.

NNH Sk... [Nguyệt San Mạch Sống thuộc hệ thống truyền thông của BPSOS]